“Ik heb toch niks anders te doen” hoor ik regelmatig om me heen. Maar ook “ik kan alles wat ik wil doen maar half doen!” Twee uitersten op een spectrum: voor de een valt er veel weg, waardoor zij op zoek gaat naar alternatieven, voor de ander is de uitdaging groot om bijvoorbeeld werk en privé te combineren. De een heeft te maken met verveling, de ander met stress. Zelfde situatie, andere consequenties. Beiden (helaas) vaak met een negatieve smaak.
Logisch, want stress en verveling voelen al snel onprettig. Je voelt je opgejaagd, geprikkeld, rusteloos of nutteloos, futloos of vermoeid. De signalen van stress en verveling lijken op elkaar, en het een kan leiden tot het ander. Als verveling maar lang genoeg aanwezig is, slaat het om naar frustratie en stress. Toch zijn stress en verveling heel functioneel en zijn het signalen dat er groei mogelijk is. Beide worden problematisch wanneer er een teveel aan is. In deze blog neem ik jullie mee in de verschillen tussen stress en verveling, wanneer het niet meer prettig is en hoe je beide naar iets positiefs kan omzetten.
Uitdaging versus balans – inspanning versus ontspanning
Stress en verveling hebben beiden te maken met een balans tussen uitdaging en vaardigheid. Stress ontstaat wanneer er meer van je wordt gevraagd dan dat je kan. De uitdaging overtreft jouw vaardigheden. Let wel: dit is subjectief en kan je ook zelf veroorzaken. Het kan zo maar zijn dat je het gevoel hebt dat er veel meer van je wordt gevraagd dan je kan, terwijl dat niet zo is. Of je vindt dat je veel meer moet doen dan er eigenlijk van je wordt gevraagd (is het écht nodig dat het huis helemaal schoon is als er mensen over de vloer komen?). Verveling daarentegen, ontstaat bij een gebrek aan uitdaging, bijvoorbeeld wanneer je veel herhalende taken doet of wanneer je erg veel ervaring hebt in een bepaald aspect van je werk. Je vaardigheden zijn groter dan de uitdaging. Dit ontstaat ook wanneer je je werk niet als waardevol beschouwt. Je mist op dat moment uitdaging die aansluit op jouw drijfveren. Het kan dus best zijn dat je hard en actief werkt, maar toch verveeld raakt. Ook is er een verschil in inspanning en ontspanning. Bij chronische stress en burn-out is er veel inspanning en zijn er te weinig herstelmomenten, of deze momenten zijn van onvoldoende kwaliteit. Inspanning is goed, maar dan is ontspanning ook noodzakelijk. Bij herhaalde verveling en bore-out zijn er juist te weinig piekmomenten. Je wordt niet uitgedaagd en kan je daar ook vaak niet meer toe zetten. Ontspanningsmomenten genoeg, maar gebrek aan inspanning.
Van oké naar no way
Extra druk zorgt ervoor dat je een deadline haalt, dat je extra scherp bent bij een presentatie en dat je effectief werkt. Stress verscherpt. Even niks te doen hebben is het ingrediënt voor creativiteit en zelfreflectie. Verveling verbreedt of verdiept. Toch is te veel niet gezond. Hoe verloopt het pad van oké naar no way: burn-out of bore-out? 
Dat is meestal een proces van jaren. Langdurige blootstelling aan stress met weinig herstelperioden leidt tot overspannenheid. Je komt niet meer tot rust, hebt het gevoel het niet meer aan te kunnen en je vindt dat je minder goed functioneert. Spanningsklachten zoals lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, gespannenheid, prikkelbaarheid, concentratieverlies, vergeetachtigheid, emotioneel labiel, slaapproblemen, hoofdpijn en spierspanning steken de kop op. Gevoel van controleverlies en machteloosheid is iets wat centraal staat. Burn-out ontstaat na een langdurige, jarenlange roofbouw op het lichaam. Ondanks de stress en de spanningsklachten blijf je stug doorgaan. Je energie is op, maar ook jouw energiereserves zijn uitgeput, waardoor je niet meer of niet snel herstelt. Gevoelens van onverschilligheid en verminderde bekwaamheid komen om de hoek kijken. Cognitief ga je achteruit (je vergeet bijvoorbeeld van alles) en ook lukt het niet meer om je emoties te controleren.
NB: sommige signalen herken je ook bij tijdelijke stress. Overspannen en burn-out zijn opgebouwde stressklachten, waarbij er sprake is van 3 maanden tot 1 jaar aanhoudende stress.
Signalen voor groei
Zoals ik al eerder benoemde zijn stress en verveling een signaal voor groei. Maar dan is het wel zaak dat je de signalen op tijd opmerkt en serieus neemt, zodat het niet onverhoopt tot burn-out of bore-out leidt. Stress geeft aanleiding om je vaardigheden een boost te geven, maar het trainen hiervan is alleen effectief als je op tijd rust neemt. Op het moment dat je stress voelt, ga dan eens na:
- Wat triggert de stress en wat zou je graag willen ontwikkelen?
- Zijn jouw vaardigheden en uitdagingen écht uit balans, of zit het hem in je overtuigingen?
- Waar komt het stressgevoel vandaan? Onderzoek je stressgevoelens in plaats van dat je ze beoordeelt en uit de weg gaat.
- Hoe kan je de extra adrenaline gebruiken? Zet deze extra’s in voor één piekmoment en herstel dan op een manier die bij jou past. Dat hoeft niet perse op de bank, maar dat kan ook in de sportschool, in de natuur of door een vriend te bellen.
Wat betreft verveling: het is een aanleiding om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen of jezelf uit te dagen. Toch heeft verveling de bijwerking dat je je juist zo futloos voelt dat er niks meer uit je handen komt. Dat maakt dat je bij verveling naar makkelijke dingen grijpt om jezelf bezig te houden, zoals social media of Netflix. Als je structureel op deze manier verveling vermijdt, word je je niet bewust van de nieuwe prikkel die je eigenlijk nodig hebt. Je zoekt je prikkel in externe stimuli, terwijl interne stimuli zoals zelfreflectie en creativiteit worden onderdrukt. En dat is zonde, want zo negeer je de gezonde signalen van verveling!
Wat ik nu óók vaak hoor is “daar heb ik nu eindelijk tijd voor”, of “waardevol om bewust te zijn van waar mijn kinderen zich mee bezig houden”. En dat zijn uitspraken die illustreren dat te veel of te weinig uitdaging ook als betekenisvol kan worden ervaren, waardoor het iets positiefs wordt!
Verschoor & Oudshoorn - Karen Kustermans
Reageren? Neem hieronder contact op.